Szkocka kuchnia, choć może nie tak znana jak francuska czy włoska, posiada wiele wyjątkowych smaków i tradycji, które warto poznać. W jej kuchni królują mięsa, ryby, owoc morza oraz zboża, które stanowią podstawę licznych potraw. W tym artykule przedstawimy kilkanaście szkockich dań, które każdy miłośnik jedzenia powinien spróbować.
- Haggis Jest to najbardziej charakterystyczne danie szkockie, a zarazem narodowe. Haggis to rodzaj kaszanki, przygotowywanej z podrobów (serca, wątroby, płuc) owcy, cebuli, płatków owsianych oraz przypraw, w tym pieprzu, soli i ziół. Wszystko to mieszane jest razem i gotowane w owczym żołądku. Dania można spróbować w wielu szkockich pubach, zarówno w wersji tradycyjnej, jak i wegetariańskiej.
- Cullen skink To tradycyjna, kremowa zupa rybna z płatkami wędzonego łososia, ziemniakami, cebulą i śmietaną. Danie pochodzi z miasta Cullen na północnym wschodzie Szkocji i jest popularne w całym kraju, zwłaszcza w chłodniejszych miesiącach. Cullen skink podaje się zwykle z chrupiącym chlebem.
- Scotch pie Scotch pie to charakterystyczne szkockie pieczywo mięsne w formie małej, okrągłej babeczki z kruchego ciasta. Najczęściej wypełnione jest mięsem mielonym, cebulą i przyprawami, choć istnieją również warianty z kurczakiem, owocami morza czy warzywami. Scotch pie można znaleźć w piekarniach, pubach i na stadionach sportowych.
- Black pudding Black pudding, czyli czarny budyń, to rodzaj krwistej kiełbasy, której głównymi składnikami są wieprzowe krwinki, tłuszcz wieprzowy, płatki owsiane i cebula. Danie to jest często podawane na szkockie śniadanie, a także jako przekąska w pubach.
- Bangers and mash Danie to składa się z kiełbasek (bangers) podawanych z puree ziemniaczanym (mash) oraz sosem cebulowym. Choć jest to potrawa znana głównie w Anglii, w Szkocji również jest bardzo popularna, zwłaszcza w pubach.
- Neeps and tatties Neeps and tatties to potrawa z puree ziemniaczanego oraz puree z rzepy (zwanej w Szkocji „neeps”). Ten prosty, ale pyszny dodatek często podaje się z haggisem, zwłaszcza podczas obchodów Burns Night – wieczoru upamiętniającego urodziny szkockiego poety Roberta Burnsa. Danie jest również popularne jako samodzielna przekąska.
- Cranachan Cranachan to tradycyjny szkocki deser na bazie śmietany, malin, miodu, płatków owsianych oraz whisky. Składniki te mieszane są razem i schładzane przed podaniem. Deser ten można często spotkać podczas letnich uroczystości i przyjęć.
- Clootie dumpling Clootie dumpling to rodzaj owocowego ciasta, które gotuje się w białej ściereczce (cloot) zanurzonej w wrzącej wodzie. Ciasto jest wilgotne, aromatyczne i pełne suszonych owoców, korzennych przypraw oraz melasy. Tradycyjnie podaje się je w okresie Bożego Narodzenia.
- Arbroath Smokies Arbroath Smokies to wędzone, małe ryby (najczęściej łososie) pochodzące z miasta Arbroath. Wędzenie odbywa się w specjalnych beczkach, co nadaje rybom wyjątkowy, dymny smak. Ryby te można jeść na ciepło lub zimno, a także jako składnik różnych potraw, takich jak sałatki czy quiche.
- Skirlie Skirlie to tradycyjne danie na bazie płatków owsianych, cebuli i tłuszczu (np. masła lub smalcu). Składniki te są smażone razem na patelni, aż staną się złocisto-brązowe. Skirlie można podawać jako dodatek do mięsa czy ryb, ale również jako samodzielne danie.
- Stovies Stovies to danie jednogarnkowe, które przygotowuje się z mięsa (np. resztek niedzielnego pieczenia), ziemniaków, cebuli i bulionu. Potrawa ta jest pieczona powoli, aż ziemniaki staną się miękkie, a mięso rozpadnie się na włókna. Stovies podaje się z chlebem lub jajkiem na twardo.
- Tablet Tablet to szkocki słodki przysmak, który przypomina karmel, ale jest bardziej kruchy i sypki. Przygotowuje się go z cukru, mleka, masła i miodu, które gotuje się na wolnym ogniu, aż masa zgęstnieje. Następnie wylewa się ją na płaską formę, studzi i kroi na kawałki.
- Lorne Sausage Lorne sausage, znana również jako „square sausage” (kwadratowa kiełbasa), to popularny element szkockiego śniadania. Przygotowuje się ją z mielonego mięsa wieprzowego lub wołowego, które miesza się z przyprawami i płatkami owsianymi. Następnie formuje się kiełbasę w kształcie kwadratu i smaży na patelni.
- Kedgeree Kedgeree to danie pochodzące z Indii, które zyskało popularność w Szkocji w XIX wieku. Składa się z ryżu, wędzonego łososia, jajek na twardo, cebuli i curry. Danie to stanowi połączenie smaków słodkich, pikantnych i dymnych, a podaje się je często na śniadanie.
- Scotch broth Scotch broth to gęsty, sycący rosół na bazie jagnięcego lub wołowego mięsa, warzyw (np. marchwi, selera, pietruszki, pora) i zboża (zwłaszcza jęczmienia). Danie to jest popularne w całym kraju jako przekąska lub lekki obiad, a także jako przystawka podczas uroczystości.
- Forfar Bridie Forfar Bridie to rodzaj pieroga pochodzący z miasta Forfar. Przygotowuje się go z kruchego ciasta, wypełnionego mięsem mielonym, cebulą i przyprawami. Bridies są pieczone w piekarniku do momentu, gdy ciasto staje się złociste i chrupiące. Tradycyjnie podaje się je na ciepło.
- Cock-a-leekie soup Cock-a-leekie to tradycyjna szkocka zupa przygotowywana na bazie bulionu z kurczaka, porów i przypraw. W niektórych wariantach dodaje się także suszone śliwki. Zupa ta jest lekka, ale pełna smaku, a podaje się ją zarówno na co dzień, jak i podczas świątecznych uroczystości.
- Selkirk Bannock Selkirk Bannock to słodki chleb drożdżowy pochodzący z miasta Selkirk. Wyrabia się go z mąki, cukru, masła, jajek i drożdży, a także dużą ilością rodzynek. Chleb ten jest miękki, puszysty i słodki – idealny jako przekąska lub deser.
- Dundee Cake Dundee Cake to bogaty, owocowy ciasto pochodzące z miasta Dundee. Przygotowuje się go z mąki, masła, cukru, jajek, bakalii (takich jak rodzynki, morele, migdały) oraz skórki pomarańczowej. Na wierzchu ciasta umieszcza się wzór z migdałów, które podczas pieczenia nabierają chrupkości. Dundee Cake jest częstym elementem szkockiego herbatnika i doskonale komponuje się z filiżanką herbaty.
- Partan Bree Partan Bree to kremowa zupa z krabów, popularna szczególnie na szkockim wybrzeżu. Przygotowuje się ją z mięsa krabowego, bulionu rybnego, warzyw (np. cebuli, pora, marchwi), ryżu oraz śmietany. Zupa ta jest delikatna i wykwintna, a jednocześnie sycąca. Podaje się ją z chrupiącym chlebem.
- Scotch Woodcock Scotch Woodcock to danie na bazie jajek, często podawane na kolację. Składa się z jajecznicy, przyprawionej sosem Worcestershire, podawanej na tostach z anchois (sardelkami). Scotch Woodcock to połączenie smaków słodkich, pikantnych i słonych, które przypadnie do gustu miłośnikom eksperymentów kulinarnych.
- Potted Hough Potted Hough to danie na bazie duszonej wołowiny, która po ugotowaniu jest siekana i mieszana z przyprawami, takimi jak pieprz, gałka muszkatołowa, goździki oraz żelatyną. Masa ta jest przekładana do słoików i schładzana, aż stanie się galaretowata. Potted Hough można podawać jako przekąskę na chlebie, jako dodatek do sałatek czy jako przystawka.
- Colcannon Colcannon to tradycyjne danie z puree ziemniaczanego, mieszane z duszonymi liśćmi kapusty lub jarmużu oraz cebulą i masłem. Choć potrawa ta jest bardziej charakterystyczna dla Irlandii, w Szkocji również jest popularna jako dodatek do mięs czy ryb. Colcannon jest nie tylko pyszny, ale też pożywny i sycący.
- Scones Scones to kruche, słodkie bułeczki, które są podstawą szkockiego herbatnika. Przygotowuje się je z mąki, masła, cukru, mleka oraz proszku do pieczenia. Istnieje wiele wariantów scones – z owocami (np. rodzynkami), orzechami, czekoladą czy skórką pomarańczową. Scones podaje się na ciepło z masłem, dżemem i śmietaną kremówką, często jako dodatek do popołudniowej herbaty.
- Finnan Haddie Finnan Haddie to wędzony dorsz, który pochodzi z miasta Findon, choć jest popularny w całej Szkocji. Ryba jest delikatna i aromatyczna, dzięki tradycyjnemu procesowi wędzenia na gorąco. Finnan Haddie można podać jako danie główne z ziemniakami i warzywami, ale także jako składnik różnych potraw, takich jak kremowe zupy czy zapiekanki.
- Tipsy Laird Tipsy Laird to szkocki deser, który można określić jako odpowiednik angielskiego trifle. Składa się z warstw biszkoptu nasączonego whisky, owoców (najczęściej malin lub truskawek), kremu budyniowego oraz bitej śmietany. Tipsy Laird jest lekki, słodki i delikatny, a jednocześnie pełen smaku dzięki whisky.
- Atholl Brose Atholl Brose to tradycyjny szkocki napój na bazie whisky, miodu, śmietanki oraz płatków owsianych. Składniki te mieszane są razem, a następnie schładzane przed podaniem. Atholl Brose można pić jako aperitif, ale również jako deserowy likier.
- Clapshot Clapshot to prosty dodatek, który składa się z równych części ugotowanych ziemniaków i rzepy, rozgniecionych razem z masłem, solą i pieprzem. Potrawa ta jest kremowa i delikatna, a jednocześnie sycąca. Clapshot można podać jako dodatek do mięs, ryb czy wędlin.
- Girdle Scones Girdle Scones, zwane również griddle scones, to płaskie bułeczki, które smaży się na girdle – tradycyjnej szkockiej płycie żeliwnej. Przygotowuje się je z mąki, masła, cukru, mleka oraz proszku do pieczenia. Girdle Scones mogą być słodkie (z owocami, orzechami, czekoladą) lub słone (z serem, cebulą, ziołami). Podaje się je na ciepło z masłem, dżemem czy serem.
- Barley Bree Barley Bree to danie na bazie jęczmienia, mięsa (najczęściej jagnięcego) oraz warzyw (takich jak marchew, seler, pietruszka). Składniki te są duszone razem w bulionie, aż jęczmień i mięso staną się miękkie. Barley Bree można podać jako danie główne z chlebem lub jako przystawkę.
- Szkocka zupa rybna (Cullen Skink) Cullen Skink to kremowa zupa rybna na bazie wędzonego łososia (zwłaszcza Finnan Haddie), ziemniaków, cebuli i śmietany. Danie to pochodzi z miejscowości Cullen, ale jest popularne w całej Szkocji. Zupa jest bogata w smaku i aromat, a jednocześnie sycąca i pożywna.
- Szkocka przekąska (Munchy Box) Munchy Box to charakterystyczna dla Szkocji przekąska składająca się z różnych dań serwowanych w kartonowym pudełku. W skład Munchy Box wchodzą na przykład frytki, skrzydełka z kurczaka, kawałki pizzy, kebab czy pakora. Munchy Box jest nie tylko smaczny, ale też bardzo sycący, idealny na wspólne oglądanie meczu czy wieczór z przyjaciółmi.
- Szkocka zapiekanka ziemniaczana (Tattie Hotpot) Tattie Hotpot to jednogarnkowe danie na bazie ziemniaków, mięsa (najczęściej jagnięcego lub wołowego) oraz warzyw (np. marchwi, seler, pietruszki). Składniki te są warstwowane w naczyniu żaroodpornym, zalewane bulionem i pieczone w piekarniku. Tattie Hotpot jest sycące, aromatyczne i pożywne.
- Porridge Porridge to tradycyjne szkockie śniadanie na bazie płatków owsianych, gotowanych z wodą lub mlekiem. Porridge można podawać na słodko, z dodatkiem miodu, owoców, cukru czy cynamonu, ale także na słono, z solą, masłem czy serem. Porridge to pożywne i zdrowe danie, idealne na rozpoczęcie dnia.
- Haddock and chips Haddock and chips, czyli smażony dorsz w panierce z frytkami, to popularne danie w całym Zjednoczonym Królestwie, ale szczególnie w Szkocji. Dorsz jest panierowany i smażony na głębokim tłuszczu, a następnie podawany z frytkami, często z dodatkiem sosu tatarskiego czy musztardy.
Odkrywając szkocką kuchnię, warto otworzyć się na różnorodność smaków i tradycji, które oferuje. Eksplorując lokalne przysmaki, można nie tylko cieszyć się wyjątkowymi potrawami, ale także lepiej zrozumieć historię i kulturę Szkocji. Poniżej znajdują się kolejne dwie propozycje dań, które warto spróbować.
- Cranachan Cranachan to tradycyjny szkocki deser, który składa się z warstw malin, ubitej śmietany, prażonych płatków owsianych oraz miodu. Niektóre wersje przepisu mogą również zawierać dodatek whisky. Cranachan to lekki i orzeźwiający deser, który jednocześnie oddaje bogactwo szkockiej kuchni.
- Rumbledethumps Rumbledethumps to szkocka potrawa warzywna, która przypomina angielskie bubble and squeak czy irlandzkie colcannon. Składa się z ugotowanych ziemniaków, kapusty lub jarmużu oraz cebuli, które są razem mieszane, przyprawiane solą i pieprzem, a następnie zapiekane w piekarniku. Rumbledethumps może być podawane jako samodzielne danie lub jako dodatek do mięs czy ryb.
Szkocka kuchnia oferuje szereg fascynujących dań, które warto poznać podczas podróży po tym kraju lub próbując ich w domu. Te tradycyjne potrawy odzwierciedlają ducha Szkocji, jej bogate dziedzictwo kulturowe oraz wykorzystanie lokalnych składników, które sprawiają, że szkocka kuchnia jest nie tylko smaczna, ale również unikatowa.