Z tego felietonu dowiesz się...
Wstęp
Złotoryja (niem. Goldberg) – miasto na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim. Miasto słynie z długiej historii i bogatej tradycji górniczej, w tym eksploatacji złota. To właśnie te bogactwa nadają miastu miano „Złote Miasto na Dolnym Śląsku”. W artykule przedstawione zostaną najważniejsze aspekty historii, geografii, zabytków, gospodarki, kultury i życia społecznego w Złotoryi.
Historia
Początki
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Złotoryi sięgają czasów kultury łużyckiej, a pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z X wieku. Na początku XII wieku, książę Bolesław Krzywousty zasiedlił te tereny, z których wydobywano złoto już od czasów rzymskich.
Średniowiecze
Początek istnienia miasta jako centrum górniczego przypada na 1211 rok, kiedy to książę Henryk Brodaty wydał dokument przenoszący wieś Aurum (Złoto) na prawo magdeburskie, dając początek osadzie, która z czasem rozwinęła się w miasto Złotoryja. W XIII wieku miasto rozkwitło dzięki wydobyciu złota, a mieszkańcy zajmowali się również handlem, rzemiosłem i rolnictwem. W 1248 roku Złotoryja uzyskała prawa miejskie. W 1293 roku miasto przeszło we władanie książąt legnickich, a w 1311 roku miasto spłonęło w wyniku pożaru.
Czasy nowożytne
W czasach renesansu miasto odbudowano, rozbudowując mury obronne oraz wprowadzając nową zabudowę. W XVI wieku Złotoryja stała się ważnym ośrodkiem wydobywczym na Dolnym Śląsku, a w mieście istniało wiele cechów rzemieślniczych. W 1526 roku Śląsk przeszedł we władanie Habsburgów, a miasto ucierpiało podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648), która przyczyniła się do spadku liczby ludności.
W 1742 roku po śląskich wojnach śmierciowych Złotoryja stała się częścią Królestwa Prus. W XIX wieku miasto ożywiło się, szczególnie dzięki rozbudowie przemysłu włókienniczego i powstaniu pierwszych przedsiębiorstw wydobywczych. W wyniku działań tych firm wzrosła też liczba ludności, która w 1900 roku wynosiła ponad 6 000 osób.
Okres międzywojenny i II wojna światowa
Podczas I wojny światowej Złotoryja była ośrodkiem formowania oddziałów wojskowych, ale miasto uniknęło bezpośrednich zniszczeń. W latach międzywojennych miasto kontynuowało rozwój przemysłowy, a liczba mieszkańców wzrosła do 7 000 w 1939 roku.
Podczas II wojny światowej miasto ponownie nie zostało zniszczone, choć w jego pobliżu działały oddziały partyzanckie, które stawiały opór okupacji niemieckiej. W styczniu 1945 roku miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną.
PRL i czasy współczesne
Po wojnie Złotoryja stała się częścią Polski, a większość mieszkańców niemieckojęzycznych została wysiedlona. Miasto zostało zaludnione przez polskich osadników, głównie ze wschodnich terenów, które przypadły Związkowi Radzieckiemu. W PRL Złotoryja była ośrodkiem przemysłowym, rozwijał się przede wszystkim przemysł włókienniczy, metalowy, drzewny oraz ceramiczny.
W 1982 roku miasto odwiedził papież Jan Paweł II, który przybył do Złotoryi w ramach swojej pielgrzymki po Polsce. Współcześnie miasto kontynuuje rozwój przemysłowy, ale coraz większy nacisk kładzie się na turystykę oraz ochronę dziedzictwa kulturowego i historycznego.
Geografia
Złotoryja położona jest na Dolnym Śląsku, na Pogórzu Kaczawskim, w Kotlinie Złotoryjskiej. Przez miasto przepływa rzeka Kaczawa, która wpływa na urokliwość i walory krajobrazowe tego miejsca. Otoczenie miasta stanowią przede wszystkim obszary rolnicze oraz lasy.
Zabytki
Rynek
Rynek w Złotoryi to najważniejszy plac miasta, otoczony zabudową mieszczańską, w tym kamienicami pochodzącymi z XVI-XIX wieku. W centralnej części rynku znajduje się barokowy ratusz z 1730 roku, z charakterystyczną wieżą zegarową. Na rynku znajduje się także pomnik trzech górników oraz liczne kawiarnie i restauracje.
Kościół pw. św. Jadwigi
Kościół pw. św. Jadwigi, zbudowany w stylu gotyckim, pochodzi z XIV wieku i znajduje się na terenie dawnego zamku książąt legnickich. Kościół zachował swoją pierwotną formę, a w jego wnętrzu znajduje się m.in. piękny ołtarz barokowy, cenne zabytkowe organy oraz wiele zabytków sztuki sakralnej.
Kościół pw. św. Mikołaja
Kościół pw. św. Mikołaja, również w stylu gotyckim, został zbudowany w XIV wieku. W jego wnętrzu warto zwrócić uwagę na witraże z XV i XVI wieku oraz na bogato rzeźbione ołtarze.
Pozostałe zabytki
W Złotoryi znajduje się także wiele innych ciekawych obiektów, takich jak fragmenty murów obronnych, Brama Bolesławiecka z XIV wieku, cmentarz żydowski z XIX wieku czy pałac Ballestremów, wybudowany w stylu neobarokowym w XIX wieku.
Gospodarka
Współczesna gospodarka Złotoryi opiera się na różnych sektorach, w tym na przemyśle, rolnictwie oraz usługach. Najważniejsze przedsiębiorstwa działają w branżach: włókienniczej, metalowej, drzewnej i ceramicznej. W ostatnich latach zauważalny jest rozwój sektora turystycznego, co wiąże się z promocją walorów miasta oraz inwestycjami w infrastrukturę turystyczną.
Kultura i życie społeczne
W Złotoryi działa kilka placówek kulturalnych, takich jak dom kultury, biblioteka czy muzeum regionalne, które prezentuje historię miasta, tradycje górnicze oraz lokalne rzemiosło. W mieście organizowane są również liczne wydarzenia kulturalne, takie jak festiwale, koncerty, spektakle teatralne czy wystawy. Wspomniane wydarzenia przyciągają mieszkańców oraz turystów i przyczyniają się do ożywienia życia kulturalnego w Złotoryi.
W mieście działają także różne stowarzyszenia i kluby sportowe, które umożliwiają mieszkańcom aktywność fizyczną oraz uczestniczenie w zawodach i rozgrywkach na różnych szczeblach. Szczególnie popularne są piłka nożna, siatkówka, koszykówka, lekkoatletyka czy sporty walki.
Ciekawostki
- W Złotoryi znajduje się najstarszy działający bank w Polsce, Bank Spółdzielczy, który został założony w 1624 roku.
- Miasto jest również jednym z najstarszych ośrodków górniczych złota w Europie, z historią sięgającą czasów rzymskich.
- Złotoryja posiada status „Złote Miasto”, co ma związek z bogactwem kruszcu, które przyciągało tu poszukiwaczy złota na przestrzeni wieków.
Podsumowanie
Złotoryja to niezwykle ciekawe i urokliwe miasto na Dolnym Śląsku, które może poszczycić się długą i bogatą historią, związaną z górnictwem złota oraz licznymi zabytkami. W ostatnich latach miasto stawia na rozwój turystyki oraz ochronę swojego dziedzictwa, co sprawia, że staje się coraz bardziej atrakcyjnym miejscem zarówno dla mieszkańców, jak i turystów. Jego bogata kultura, piękne zabytki, liczne atrakcje turystyczne oraz interesująca gospodarka sprawiają, że Złotoryja to miasto, które warto odwiedzić i poznać.
